خوشنویسی هنری منحصربه‌فرد است که در بین ایرانیان از شهرت خاصی برخوردار است. در این مطلب در رابطه با انجمن خوشنویسان در تهران صحبت خواهیم کرد.
خوشنویسی یکی از زیباترین هنرهای حوزه بصری است که در آسیا، مخصوصاً آسیای شرقی برای آن احترام زیادی قائل هستند. در این مناطق نوع خط و تاریخ آن، بیانگر تغییرات مختلف فرهنگی در طی زمان است. خوشنویسی در ایران نیز دارای پیشینه‌ی ارزشمندی است و اساتید بزرگی در این زمینه فعالیت کرده‌اند. انجمن خوشنویسان یکی از اولین مراکزی بود که به همت این اساتید، برای علاقه‌مندان این رشته بنا شد. در ادامه این مقاله از آموزشگاه نقاشی و خوشنویسی ترنم صبا، به بررسی ابعاد مختلف خوشنویسی و تاریخچه انجمن خوشنویسان در تهران می‌پردازیم. اگر به دنبال یافتن بهترین آموزشگاه خوشنویسی هستید، می‌توانید مقاله ترنم صبا در ارتباط با ویژگی‌های یک آموزشگاه خوب را مطالعه کنید.
تاریخ خط در ایران
در زمان‌های قبل از ظهور اسلام خط‌هایی در ایران رواج داشت که از آن‌ها برای نگارش استفاده می‌شد؛ ازجمله‌‌ی آن‌ها می‌توان به خط میخی، خط پهلوی و خط اوستایی اشاره کرد. با ظهور اسلام و تأثیر آن بر روی ایرانیان به‌تدریج، الفبا و خط عربی از سوی ایرانیان پذیرفته شد و بیشتر، در آن زمان از خط نسخ قدیمی و خط کوفی استفاده می‌شد که این خط‌ها، حدود دو قرن قبل از ظهور اسلام پدید آمده بودند؛ جالب است بدانید که این دو نوع خط، خودشان از تغییر دو خط سریانی و قطبی پدید آمده‌اند. در حدود قرن چهارم قمری، شخصی به نام ابن مقله بیضاوی شیرازی، اقدام به ترسیم و طراحی تعدادی خط به‌عنوان مرجع کرد که پس‌ازآن، این خط‌ها به‌عنوان اصول و خط‌های اصلی شناخته شدند.
این خط‌ها عبارت‌اند از محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع و توقیع، تفاوت آن‌ها نسبت به یکدیگر، در نوع ترسیم حروف و نوع حرکت قلم است. ابن مقله برای این خط‌ها ۱۲ قانون اصلی وضع کرد که چارچوب اصلی آن‌ها را مشخص می‌کردند. در این زمان شخص دیگری به نام حسن فارسی کاتب، خط تعلیق را از خطوط نسخ و رقاع به وجود آورد که این خط را بعضاً به نام ترسل نیز می‌شناسند. در قرن هشتم نیز شخصی به نام میرعلی تبریزی، با استفاده از ترکیب دو خط نسخ و تعلیق موفق شد، خط جدیدی را خلق کند که آن را نستعلیق نامید. این خط با استقبال بسیار زیادی مواجه شد و در زمان کوتاهی، طرفداران زیادی پیدا کرد و تحولی چشمگیر در حوزه‌ی خط و خوشنویسی را رقم زد. در ادامه‌ی این مقاله در وب‌سایت ترنم صبا با پیشینه‌ی خوشنویسی بیشتر آشنا خواهیم شد.
نقاشی خط
در حدود دهه ۳۰ و ۴۰ تعدادی از هنرمندان خوشنویس و نقاش، اقدام به ایجاد آثار جدید در حوزه‌ی خوشنویسی کردند که در آن، با استفاده از خط، نقاشی ترسیم می‌شد که یک هنر بسیار زیبا و جذاب به‌حساب می‌آمد. به‌طورکلی نقاشی خط به ترکیبی از خوشنویسی و نقاشی گفته می‌شود که با تلفیق هنر سنتی و مدرن دنیای جدیدی را پیش روی هنرمند قرار می‌دهد. این ترکیب پتانسیل زیادی برای حرکت‌های نوگرایانِ و ایجاد مفاهیم عمیق دارد که با استفاده از خلاقیت، می‌توان آثاری بسیار تأثیرگذار و شگفت‌انگیز خلق کرد. امروزه هنرمندان زیادی به این رشته علاقه‌مند هستند و اقدام به فعالیت در این زمینه می‌کنند. از هنرمندان به نامی که در این رشته‌ی منحصربه‌فرد فعالیت دارند می‌توان به نصرالله افجه‌ای و جلیل رسولی که از اساتید برجسته و شناخته‌شده هستند نام برد.
انجمن خوشنویسان ایران
این انجمن یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراکز غیردولتی خوشنویسی در ایران است که باسابقه‌ای بیش از ۶۰ سال همواره به تربیت و تعلیم هنرمندان و خوشنویسان برجسته‌ای پرداخته است. درواقع تأسیس و تولد انجمن خوشنویسان در تهران، یک نقطه درخشان در تاریخ خوشنویسی معاصر به‌حساب می‌آید. این انجمن تنها یک شورای سیاست‌گذاری نبود بلکه درواقع، یک محل گردهمایی و یک محفل هنری برای هم‌نشینی هنرمندان در این حوزه بود و همچنین، محلی برای آموزش منسجم علاقه‌مندان به این رشته را فراهم آورد. انجمن خوشنویسان در تهران خدمات زیادی را به هنر خوشنویسی ایران انجام داد.
مطلب پیشنهادی: خوشنویسی با خودکار
تأسیس انجمن خوشنویسان در تهران
جمعی از فعالان در حوزه خوشنویسی و اساتید برجسته و به نام، تصمیم گرفتند انجمنی منسجم را برای حمایت از خوشنویسی بنا کنند. سرانجام در سال ۱۳۲۹ این انجمن به همت استادان سید حسین میرخانی و علی‌اکبر کاوه، ابراهیم بوذری و سید حسن میرخانی و همچنین کمک‌های غیرقابل‌انکار استاد مهدی بیانی، استاد دانشگاه و محقق برجسته و همچنین افراد دوستدار این هنر تأسیس شد. در آن زمان مجوز این انجمن از سوی وزارت فرهنگ و هنر صادر گردید و جلسات این انجمن خوشنویسان در تهران، بانام کلاس‌های آزاد خوشنویسی برگزار شد.
در ادامه فعالیت این انجمن بنیاد نامه خود را در تاریخ ۱۹ شهریورماه ۱۳۴۶ به دست آورد و به‌این‌ترتیب، بانامی جدید فعالیت خود را به‌عنوان یک بنیاد رسمی و اصیل خوشنویسی در ایران پی گرفت. در دهه سوم فعالیت خود در سال ۵۷ شاهد تحولات انقلاب اسلامی بود که این دوران، برای انجمن خوشنویسان در تهران دوره‌ی پیشرفت و توسعه بود. رونق این هنر به دلیل گرایش جوانان به خوشنویسی و همچنین تکنیک‌های خوشنویسی اسلامی، حجم عظیمی از تقاضا را برای این هنر بسیار زیبا را ایجاد کرد که موجب رونق و رشد انجمن خوشنویسان در تهران شد.
فعالیت های انجمن خوشنویسان
شاید باورش برای شما سخت باشد ولی انجمن نقاشان و خوشنویسان در تهران، پرسابقه‌ترین سازمان هنری مستقل کشور به‌حساب می‌آید، این سازمان، فعالیت‌های بسیار گسترده‌ای انجام داده است که در نوع خود، در دنیا کم‌نظیر و در خاورمیانه بی‌نظیر است. شاید جالب باشد که بدانید انجمن خوشنویسان، قریب به ۲۲۰ شعبه در ایران و سراسر دنیا دارد که می‌توان از برجسته‌ترین شعبات بین‌المللی، به شعبه پاریس و توکیو اشاره کرد؛ همچنین این انجمن تا به حال چیزی حدود ۵ هزار فارغ‌التحصیل در سراسر جهان داشته که توانسته‌اند با گذراندن دوره‌های این انجمن، با درجه‌ی ممتاز فارغ‌التحصیل شوند. آمار اساتید و مدرسان این انجمن از ۷۵۰ نفر عبور کرده و سالانه غریب به هشت هزار هنرجو به‌صورت رسمی ثبت می‌شوند.
این انجمن علاوه بر فعالیت‌های آموزشی که در حوزه‌ی تدریس خط‌های نستعلیق، شکسته، ثلث و نسخ دارد و این جزو فعالیت‌های اصلی آن به‌حساب می‌آید، فعالیت‌های گسترده‌ی دیگری نیز دارد. چاپ ده‌ها رسم‌الخط و آداب الخط و کتب نفیس که در تیراژ بالا انجام‌شده و در حوزه‌های متون ادب، عرفان و اخلاق، بالغ بر صدها هزار اثر ارائه‌شده است. برگزاری هزاران نمایشگاه بین‌المللی و داخلی و ارائه هنر ناب و آثار فرهنگی، به سایر کشورها از دیگر فعالیت‌های این انجمن به شمار می‌آید. انجمن خوشنویسان علاوه بر آثاری که در حوزه کتابت، کتیبه، قطعه‌نویسی و مانند آن‌ها فعالیت داشته، در کنار هنرهای سنتی همچون نگارگری و تذهیب و قلمدان و قلمتراش‌سازی و هنرهای وابسته به چوب، پارچه، فرش و غیره، تأثیر و درخشش قابل‌توجهی را از خود به‌جای گذاشته است.